مراقبت(مراقبه)و محاسبه چیست و چگونه می توان آن را انجام داد؟

?پاسخ:

محاسبه ای که در خودسازی بیان شده، طبق فرمایش امام خمینی - رحمةالله علیه - به این گونه است: (3)

1⃣ مشارطه‌:
در اوّل ‌روز انسان ‌با خود شرط ‌کند که ‌امروز بر خلاف ‌امر الهی ‌رفتار نکند. علمای اخلاق در این باره می گویند: بهتر است انسان پس از ادای فریضه صبح و تعقیبات آن بنشیند و با نفس خود مذاکره کند و بگوید: ای نفس، به جز عمر، سرمایه دیگری نداری. سپس در مورد هر یک از اعضای بدن سفارش کند و از آن‌ها پیمان بگیرد که گناه نکنند.

2⃣ مراقبه‌:
انسان ‌در طول ‌روز مراقب‌ اعمال‌ خود باشد. این‌ مرحله،‌ از حساس ‌ترین ‌مراتب ‌‌به ‌شمار می‌رود. قرآن‌ مجید بر این‌ نکته ‌تأکید دارد که‌ خداوند بر احوال‌ و اعمال‌ شما نظارت ‌دارد: «إنّ اللّه‌ کان‌ علیکم‌ رقیباً»؛ (سوره مبارکه نساء، آیه ‌1) «خداوند بر شما مراقبت ‌دارد». کسی‌ که‌ از آیه‌ فوق ‌درس ‌گرفته ‌باشد، همواره ‌خدا را ناظر بر کارهای ‌خود می‌داند و از غفلت‌ و گناه‌ دوری ‌می‌وزرد.

3⃣ محاسبه‌:
برای‌ تزکیه‌ نفس ‌لازم ‌است ‌از اعمال‌ روزانه ‌حساب‌رسی‌ به ‌عمل‌ آید. محاسبه، عبارت است از این که حساب نفس را بکشی، در این شرطی که با خدا کردی استوار بوده یا نه.

? امام ‌علی - عليه السلام - می‌فرماید:
«هر کس ‌نفس‌ خود را به‌ حساب‌ بکشد، بر عیوبش آگاه ‌می‌گردد و به ‌گناهانش‌ پی‌می‌برد. پس‌ از گناهانش‌ توبه ‌می‌کند و عیوبش‌ را اصلاح ‌می‌نماید». (غرر الحكم و درر الكلم، ص37)

? بهترین طرز محاسبه نفس آن است که در آخر شب عمل روزانه خود را برای چند دقیقه در ذهن مرور کند. اگر کار شایسته ای انجام داده،‌ خدا را سپاس گوید و آن را تقویت کند و اگر عمل زشتی مرتکب شده، استغفار نماید.