محمد معین استاد دانشگاه تهران و پدر فرهنگ فارسی است. او در روز نهم اردیبهشت ماه سال 1297 هجری شمسی در محله زرجوب شهر رشت به دنیا آمد. شش ساله بود که نخست مادرش طلعت و شش روز بعد پدرش ابوالقاسم را از دست داد و تحت سرپرستی پدر بزرگش محمدتقی معین العلما که از روحانیون مورد احترام زادگاهش بود، قرار گرفت..

استادی با چند دکترای افتخاری
محمد معین فرزند معین العلماء در سال ۱۲۹۷ در رشت در یک خانواده روحانی به دنیا آمد ، پدرش شیخ الولقاسم و همچنین مادرش در 6 سالگی او فوت کردند، به همین جهت تحت تعلیم و تربیت پدر بزرگش قرار گرفت.
سیزده ساله بود که پدر بزرگش را از دست داد و تنهایی پر مشقت و غمبار او همچنان ادامه یافت. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه شماره یک رشت به پایان رساند، سپس برای ادامه تحصیل به تهران آمد. دوره دوم متوسطه را در دارالفنون تهران گذرانید. در دوران تحصیل همیشه شاگردی برجسته و ممتاز به شمار می رفت. زیرا علاوه بر استعدادی که در ادبیات فارسی داشت در عربی نیز دارای معلومات و اطلاعاتی بود که حتی معلمان و استادانش را به حیرت می انداخت. در سال 1313 در شانزده سالگی لیسانس ادبیات فارسی و فلسفه و علوم تربیتی را از دانشگاه تهران گرفت و موضوع رساله او که به زبان فرانسه نوشته شد “لوكنت‌ دولیل‌ و مكتب‌ پارناس‌” بود .
در سال 1314 پس از فراغت از تحصیل و انجام خدمت نظام به ریاست دانشسرای مقدماتی اهواز منصوب شد. در حالی که تنها 17 سال داشت
در سال 1314 پس از فراغت از تحصیل و انجام خدمت نظام به ریاست دانشسرای مقدماتی اهواز منصوب شد. در حالی که تنها 17 سال داشت ؛ سپس ریاست دانشسراهای وزارت فرهنگ(آموزش و پرورش فعلی) را به عهده گرفت و در همین زمان توانست دوره روانشناسی عملی، خط شناسی، قیافه شناسی و مغز شناسی را به صورت مکاتبه یی در آموزشگاه روانشناسی بروکسل بلژیک بگذراند و تصدیق نامه آن دوره را کسب کند. در سال 1321 در سن 24 سالگی با نوشتن رساله ” مزدیسنا و تاثیر آن در ادبیات فارسی” اولین کسی بود که در ایران به اخذ درجه دکترای ادبیات فارسی نایل شد. در همین سال با بانو مهین امیرجاهد دختر امیر جاهد(مدیر سالنامه پارس) ازدواج کرد که ثمره این ازدواج پنج فرزند بود.
معین بعد از اخذ دکترا به عنوان استاد کرسی “تحقیق در متون ادبی” دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و استاد در دانش سرای عالی مشغول تحقیق و تدریس شد. در سال 1324 طبق تصویب مجلس شورای ملی و توصیه علامه قزوینی همکاری با علامه دهخدا را در تنظیم لغت نامه شروع کرد و معاون او در کار لغت نامه بود و پس از وی ریاست سازمان لغت نامه را به عهده گرفت و با کمال دقت در انتشار این اثر کوشید.
دکتر معین از چند دانشگاه خارجی درجه دکترای افتخاری داشت و عضو فرهنگستان ایران شد. ریاست کمسیون ادبیات سمینار جهانی تاریخ و فرهنگ ایران را بر عهده داشت.
دکتر محمد معین به زبانهای اوستایی، پارسی باستان، پهلوی، عربی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، لاتینی و سانسکریت آشنایی داشت و در مسافرتهای متعدد از موسسات فرهنگ نویسی کشورهای دیگر مانند لاروس در پاریس و بروکهاوس در ویسبادن دیدار کرد و از نزدیک به روش کار آنان آشنا شد. او در ملاقات با نویسندگان، شاعران، منتقدان و هنرمندان رشته های مختلف استفاده ها برد و یادداشتها برداشت و مدتی نیز در موزه های کشورهای مختلف(آمریکا، انگلستان، فرانسه، سویس، آلمان، هلند، ایتالیا، سوئد، فنلاند، روسیه و کشورهای دیگر) به مطالعه و تهیه یادداشت مشغول بود. پس از تهیه مواد اولیه که بیش از نیمی از عمر پر برکتش را صرف تحقیق و تتبع در لغت فارسی کرده بود به تدوین فرهنگ فارسی کنونی که به نام فرهنگ فارسی معین معروف است همت گماشت. قریب یک سوم جلد آخر آن رو به اتمام بود که مصادف با بیماری او شد و ادامه آن به همت دوست و همکارش مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی به پایان رسید.
دکتر معین به علت کارهای زیاد مطالعاتی و تحقیقی در سال 1345 در یکی از اتاق‌های دانشکده ادبیات بیهوش شد و به حال اغماء فرو رفت.
برای معالجعه او اقدامات زیادی شد و او را به کشورهای مختلف بردند. اما سرانجام پس از چهار سال و پنج ماه که در حالت اغماء بود در 57 سالگی در 13 تیرماه 1350 از دنیا رفت و در آستانه اشرفیه گیلان دفن شد.
فرهنگ فارسی معین نخستین فرهنگی است در زبان فارسی که با متد جدید با عنایت به آوانگاری دقیق و هویت دستوری لغات و ریشه شناسی تدوین شده است، علاوه بر این اصطلاحات علمی را نیز دارد .